(ĐTCK) – Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) vừa công bố rằng vàng đã chính thức vượt qua đồng euro để trở thành loại tài sản dự trữ lớn thứ hai trên thế giới, nhờ vào mức mua vào kỷ lục từ các ngân hàng trung ương và đà tăng giá mạnh mẽ.
Theo báo cáo do ECB phát hành ngày thứ Tư (11/6), tính đến năm 2024, vàng chiếm tới 20% tổng dự trữ ngoại hối toàn cầu – cao hơn đáng kể so với 16% của đồng euro và chỉ xếp sau đồng USD, đang dẫn đầu với tỷ lệ 46%.
“Các ngân hàng trung ương tiếp tục bổ sung vàng vào kho dự trữ của họ với tốc độ chưa từng có,” ECB cho biết. Tính riêng trong năm 2024, các ngân hàng trung ương toàn cầu đã mua trên 1.000 tấn vàng – đánh dấu năm thứ ba liên tiếp vượt qua ngưỡng này và gấp đôi khối lượng trung bình hàng năm của thập niên 2010.
Trữ lượng vàng của các ngân hàng trung ương từng đạt đỉnh khoảng 38.000 tấn vào giữa thập niên 1960. Đến năm 2024, lượng vàng dự trữ đã phục hồi và đạt khoảng 36.000 tấn – gần tiệm cận mức cao lịch sử.
Theo số liệu từ Hội đồng Vàng Thế giới (WGC), những quốc gia có hoạt động mua vàng nổi bật trong năm qua bao gồm Ấn Độ, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ và Ba Lan.
Việc giá vàng tăng khoảng 30% trong năm ngoái là một yếu tố quan trọng khiến tỷ trọng của vàng trong dự trữ ngoại hối toàn cầu tăng vọt. Từ đầu năm đến nay, giá vàng tiếp tục tăng thêm 27% và chạm mốc kỷ lục 3.500 USD/ounce.
“Cơn sốt mua vàng kết hợp với giá vàng leo thang đã khiến kim loại quý này trở thành loại tài sản dự trữ toàn cầu lớn thứ hai xét theo giá thị trường, chỉ sau đồng đô la Mỹ,” báo cáo nhấn mạnh.
Dù không sinh lãi và chi phí lưu trữ cao, vàng vẫn được các nhà đầu tư quốc tế xem là một nơi trú ẩn an toàn, thanh khoản cao và không chịu rủi ro từ đối tác hoặc các biện pháp trừng phạt.
Những năm gần đây, nhiều ngân hàng trung ương đã tích cực đa dạng hóa danh mục dự trữ, giảm sự phụ thuộc vào USD trong bối cảnh gia tăng căng thẳng địa chính trị và mức nợ công cao của Mỹ. Xu hướng “phi đô la hóa” đã tăng tốc mạnh mẽ, đặc biệt ở các nền kinh tế mới nổi, kể từ sau cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine – vốn đã dẫn tới việc Mỹ áp đặt các biện pháp hạn chế tài chính đối với Nga.
Từ năm 2022, sau cuộc chiến Nga–Ukraine, nhu cầu tích trữ vàng phục vụ cho dự trữ quốc gia đã tăng đáng kể và vẫn duy trì ở mức cao. Vàng cũng đang được coi là phương tiện phòng vệ trước nguy cơ tài sản tài chính bị đóng băng hoặc các lệnh cấm vận.
“Trong 5/10 lần gia tăng mạnh nhất về tỷ lệ vàng trong dự trữ kể từ năm 1999, các nước đó đều bị áp đặt lệnh trừng phạt trong cùng năm hoặc năm liền kề,” ECB cho biết. “Các quốc gia có vị trí địa chính trị gần gũi với Nga hoặc Trung Quốc đã mua vàng với quy mô lớn hơn trong ba năm trở lại đây.”
Ngoài ra, một khảo sát đối với 57 ngân hàng trung ương có nắm giữ vàng năm ngoái cho thấy, yếu tố chính thúc đẩy xu hướng mua vàng là lo ngại về trừng phạt quốc tế, những thay đổi trong trật tự tiền tệ toàn cầu, và mong muốn giảm sự phụ thuộc vào đồng USD – đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển và mới nổi.
Một điểm đáng chú ý khác là sự thay đổi trong mối quan hệ giữa vàng và lãi suất thực tế. Thông thường, khi lợi suất thực tăng, giá vàng sẽ chịu áp lực giảm. Tuy nhiên, kể từ đầu năm 2022, mối tương quan này dường như đã suy yếu, khi vàng được các nhà đầu tư lựa chọn để phòng ngừa rủi ro chính trị thay vì chỉ để chống lạm phát.
Cuối cùng, ECB cũng lưu ý rằng sản lượng vàng toàn cầu đã tăng lên trong những giai đoạn giá cao. “Xét theo xu hướng lịch sử, nhu cầu dự trữ vàng của các ngân hàng trung ương tăng mạnh có thể trở thành động lực thúc đẩy sản xuất vàng trên phạm vi toàn cầu,” báo cáo kết luận.